CÁCH ĐẦU TƯ CỔ PHIẾU ĐƠN GIẢN
NHẤT!
Bài này đăng trên blog của bạn Lê Đình Lĩnh Nam,
cựu sinh viên Bách khoa TPHCM. Chúng ta cùng đọc và phân tích xem thế nào.
Trong bài viết “Làm lập trình viên hay không làm
lập trình viên” tôi có đề cập đến chuyện làm thế nào để có nhiều tiền. Nay thấy
phong trào chơi cổ phiếu đang nở rộ khắp mọi nơi, tôi nghĩ mình cũng thử góp
vui viết một bài về cách chơi cổ phiếu xem sao.
Cũng như các bài viết trước, tôi hy vọng bài này
có thể giúp bạn thấy được một số khía cạnh mới của phong trào đang là mốt này.
Nhưng tôi sẽ không bắt trước các bài báo thông thường – luôn mô tả thị trường
chứng khoán là nơi đầy rẫy phức tạp, nguy hiểm, đa thái cực; ngược lại, tôi sẽ
cố gắng cho bạn thấy chơi cổ phiếu thật ra cũng rất đơn giản và thú vị. Bạn
không cần bất kỳ kiến thức nền tảng nào về tài chính, chứng khoán, kinh tế để
đọc bài viết này.
Tôi đã đến với cổ phiếu như thế nào?
Tôi xin được kể lại câu chuyện của chính bản thân
tôi về hành trình tìm đến với cổ phiếu. Từ nhỏ đến giờ tôi chỉ có 5 điềm đam
mê: bóng đá, (các) bạn nữ (dễ thương), máy vi tính, đầu tư, và quản lý (xếp
theo thứ tự thời gian mà tôi bắt đầu làm quen với từng cái). Tôi luôn ao ước
mỗi ngày trong cuộc đời của mình đều có được cả 5 điều này, nhưng sự thật là
cho đến bây giờ tôi vẫn phải vật lộn để vươn tới ước mơ đó.
Hãy nói về niềm đam mê thứ tư: đầu tư. Không lâu
sau khi tốt nghiệp đại học, tôi bắt đầu thấy tò mò về cách chơi cổ phiếu. Tôi
thử lục lọi mấy cuốn sách, hỏi thăm một số bạn bè chuyên ngành kinh tế, tài
chính, ngân hàng, tôi cũng không quên nói chuyện với một số người đã và đang
chơi cổ phiếu ở Sài Gòn. Điều tôi có được sau quá trình tìm kiếm đó là một mớ
hỗn độn các thông tin sau:
“...Muốn chơi cổ phiếu thì phải có kiến thức về
tài chính, kế toán. Phải có nhiều tiền. Phải liều. Phải quen biết để nắm được
nhiều thông tin. Phải dành ra ít nhất hai năm “bám” sàn giao dịch để có kinh
nghiệm. Phải biết đọc bản cáo bạch. Phải biết xem biểu đồ. Phải theo dõi tin
tức nhiều nguồn. Phải cảnh giác với các thủ thuật lừa đảo. Phải đi học các khóa
học XYZ. Phải biết...Phải học...Phải có...Phải là...”
Thú thực là tôi hơi thất vọng. Tôi không có được
bất kỳ điều kiện nào ở trên. Tôi cũng chẳng hiểu nổi cổ phiếu là gì và làm sao
để chơi cổ phiếu. Tại sao chơi cổ phiếu lại khó đến vậy?
- Tôi tự hỏi. Nếu khó
như vậy thì người ta tạo ra nó để làm gì? Tôi cứ nghĩ người ta tạo ra thị
trường chứng khoán là vì nó đem lại lợi ích cho con người, chứ đâu phải vì nó
khó!? Với lại, nếu tôi - một người đã tốt nghiệp đại học và có trí thông minh
bình thường – còn không hiểu nổi, thì rõ ràng là nó phức tạp hơn mức bình
thường. Mà theo như những người trong ngành khoa học máy tính thường hay bảo
nhau, cái gì phức tạp hơn bình thường thì rất có thể là có vấn đề gì đó. Hoặc
là đầu óc của tôi có vấn đề, hoặc là người ta đã cố tình làm cho nó phức tạp
một cách không cần thiết.
Tôi không nản chí và quyết định vào trang web của
công ty chứng khoán Ngân Hàng Ngoại Thương (VCBS). Điều đầu tiên đập vào mắt
tôi là cái biểu đồ VN-Index. Tôi tìm hiểu ngay VN-Index là gì. Chẳng mất nhiều
thời gian, tôi hiểu ngay VN-Index chính là một chỉ số duy nhất đại diện cho giá
giao dịch của tất cả các cổ phiếu đang có trên thị trường. Trong ngày đầu tiên
thị trường được hình thành (tháng 7 năm 2000), người ta quy ước VN-Index là 100
điểm. Sang ngày hôm sau, người ta sẽ tính lại giá trung bình (có trọng số) của
các cổ phiếu, nếu nó lớn hơn giá trị trung bình của ngày hôm trước 3% thì
VN-Index của ngày hôm đó sẽ là 103 điểm (100 cộng với 3% của 100); ngược lại,
nếu nó nhỏ hơn giá trị trung bình của ngày hôm trước 2% thì VN-Index của ngày
hôm đó sẽ là 98 điểm (100 trừ đi 2% của 100). Theo như đồ thị của VCBS thì
VN-Index của ngày hôm nay, 12/01/2007 (sau 6 năm rưỡi) là 914.79 điểm!
Thật không thể tin nổi. Cảm giác của tôi như được
lên chín tầng mây. Tôi không thể tưởng tượng ra rằng chơi cổ phiếu lại đơn giản
và có lời đến vậy. Đây là ý nghĩ chợt lóe lên trong đầu của tôi: nếu ngay từ
ngày đầu tiên thị trường ra đời (07/2000), tôi dùng 100 triệu đồng mua hết tất
cả các cổ phiếu trên thị trường – tôi gọi đó là mua VN-Index – và giữ cho đến
bây giờ, số tiền của tôi sẽ tăng lên thành 914 triệu đồng! Vâng, 914 triệu đồng
mà không cần làm gì cả, cũng chẳng cần có những điều kiện phức tạp như người ta
đã nói với tôi ở trên. Vốn bản tính cẩn trọng (có thể nói là cổ hủ), tôi đặt ra
cho mình ba câu hỏi:
1. Cách mua VN-Index đã đem lại lợi nhuận cao,
nhưng biết đâu còn nhiều cách khác tốt hơn nữa thì sao?
2. Đó là kết quả quá khứ, liệu nó có lặp lại như
vậy trong tương lai?
3. Tại sao trong sáu năm qua người ta không theo
cách đó, thay vì vậy lại nghĩ ra bao nhiêu thứ phức tạp như đã nói ở trên? Tôi
sai, hay người ta điên?
Tôi không ngờ rằng ba câu hỏi trên đã giúp cho
tôi bước vào một thế giới hoàn toàn mới lạ và vô cùng lý thú; và tôi nghĩ rằng
bạn cũng sẽ học được rất nhiều sau khi nghe tôi kể lại quá trình đi tìm câu trả
lời cho ba câu hỏi trên.
Cổ phiếu và những thứ khác
Có thể 914 triệu thì nhiều thật, nhưng phương
pháp luận khoa học (như đã nói, tôi hoàn toàn mù tịt về những lĩnh vực khác
ngoài máy tính) dạy cho tôi biết rằng nó sẽ chẳng là gì nếu tôi chưa so sánh
với những phương pháp khác (nếu tồn tại). Tôi thấy những người xung quanh mình
nếu có tiền thì đều mua đô la, mua vàng, mua nhà đất; biết đâu trong hơn sáu
năm đó họ có thể kiếm được hàng tỉ đồng từ 100 triệu ban đầu thì sao? Vì vậy,
tôi bắt đầu sục sọi khắp các trang web, xin thông tin từ những người quen để
làm một cuộc “đo đạc” đơn giản về các hình thức đầu tư từ số tiền ban đầu 100
triệu. Mốc thời gian là từ ngày 28/07/2000 đến ngày 29/12/2006.
a. Gửi tiết kiệm có kỳ hạn 1 năm với lãi suất
7.5%/năm. Theo thăm dò của tôi, phần lớn mọi người đều cho rằng đây là cách đơn
giản nhất và an toàn nhất.
b. Mua vàng. Ai cũng nói vàng là cách đầu tư sinh
lợi nhất về lâu dài, vì giá vàng bao giờ cũng tăng. Có thật vậy không?
c. Mua đô la. Nhiều người cũng than phiền nếu
phải nhận lương bằng tiền đồng, vì họ cho rằng đô la luôn có giá hơn.
d. Mua euro. Vâng, euro đã và đang tăng
giá.
Và đây là kết quả của số tiền vào ngày 29/12/2006
ứng mỗi cách đầu tư trên:
..Gửi tiết kiệm 165,904,914
Vàng 259,464,058
Đô la 113,232,181
Euro 162,021,522
Cổ phiếu 751,770,000
Vậy là sau sáu năm rưỡi thì cổ phiếu sinh lợi
nhiều hơn hẳn những loại hình khác. Để nhìn kỹ hơn, tôi vẽ ra biểu đồ biến động
giá của từng loại hình. Ở đây tôi đặt ra một giả định: sau khi bỏ ra 100 triệu
để đầu tư vào ngày 28/07/2000. tôi sẽ tự kiểm tra lại khoản đầu tư của mình đã
sinh lời ra sao vào ngày 31/12 mỗi năm. Lưu ý rằng tôi chỉ xem lại số tiền
thôi, chứ không mua hoặc bán gì cả. Tất cả các khỏan đầu tư đều được giữ nguyên
cho đến ngày 29/12/2006.
Hình 1: So sánh cổ phiếu và các hình thức khác
Đây là phân tích sơ bộ của tôi.
Gửi tiết kiệm: thích hợp cho mục tiêu ngắn hạn vì
gần như an toàn tuyệt đối, nhưng về dài hạn thì cho kết quả thật đáng thất
vọng. Trong hơn sáu năm chỉ kiếm được gần 66 triệu từ 100 triệu. Nghĩa là có 10
ngàn thì thu được 16 ngàn. Tôi nhớ hồi năm 2000 tiệm phở mà tôi thích ăn bán 10
ngàn/1 tô. Bây giờ thì họ bán 18 ngàn/1 tô, đã vậy còn thu thêm 2 ngàn gửi xe.
Cũng may tôi không bao giờ gửi tiết kiếm lâu quá 2 năm, nếu không thì mất toi
cơ hội ăn phở ngon bằng đồng tiền mô hôi nước mắt của mình rồi.
Mua đô la Mỹ. Kết quả còn tệ hơn cả gửi tiết
kiệm. Lúc nào tôi cũng nghe bạn bè than phiền về đồng lương hẻo vì tiền Việt
mất giá, họ muốn được trả bằng tiền đô. Họ dẫn chứng rằng hồi năm 2000 thì 1 đô
la có giá 14 ngàn, còn bây giờ thì đã hơn 16 ngàn rồi. Vâng, đô la tăng 2000
đồng, nhưng nó cần đến 6 năm rưỡi. Hay dễ hiểu hơn, mua đô la bằng 10 ngàn đồng
năm 2000 thì bây giờ chỉ có hơn 11 ngàn đồng, với số tiền đó thì tôi phải đi bộ
(để khỏi trả tiền gửi xe), ăn tô phở ít bánh phở, ít thịt, không uống trà đá.
Thật không đáng so với hơn sáu năm làm lụng cực khổ, cho dù người ta có trả tôi
bằng tiền đô. Dĩ nhiên, tôi có thể gửi số tiền đô la của mình trong ngân hàng
để có thêm lãi suất; nhưng nếu cộng thêm tiền lãi đó thì số tiền cuối cùng cũng
gần bằng với tiền gửi tiết kiệm bằng tiền Việt thôi. Rõ ràng ngân hàng cũng rất
khôn khi ấn định lãi suất tiền Việt cao hơn đô la, nếu không thì ai cũng lấy
tiền Việt để mua đô la rồi còn gì.
Euro. Khá hơn đô la, nhưng chẳng khác mấy so với
gửi tiết kiệm có kỳ hạn bằng tiền Việt. Với cách này thì tôi vẫn không thể
đường hoàng đi xe đến ăn tô phở ngon của mình được.
Vàng. Kết quả khá tốt. Những người theo “trường
phái cổ điển” (tích trữ vàng) ít nhiều cũng giành thắng lợi trong những năm vừa
qua.
Nhà đất . Đáng tiếc là tôi chưa thể tìm ra nguồn
số liệu đáng tin cậy. Lý do là Việt Nam chưa có thị trường giao dịch bất động
sản chính quy nên chúng ta không thể nắm được giá cả giao dịch thực tế. Nhưng
tôi cũng có thể phỏng đoán dễ dàng như sau: một số người đã thắng đậm nhờ đầu
cơ nhà đất (lời khoảng gấp 4-5 lần), nhưng cũng có người phá sản vì mua hớ. Nói
cách khác, một số người sẽ có thể ăn 2 tô phở, nhưng cũng có người thậm chí
không còn tiền để gửi xe chứ đừng nói đến chuyện ăn phở.
Cổ phiếu . Huraaaa. Hồi năm 2000 tôi có để ý một
bạn nữ sinh viên rất dễ thương. Nhiều lần tôi muốn mời bạn ấy đi ăn phở, nhưng
ngặt nỗi bạn đó ở trọ chung với hai người bạn nữ khác. Lẽ thường tình thì lúc
mới quen tôi phải mời cả ba người đó đi ăn, nhưng tôi lại chỉ có 10 ngàn đồng
thôi! Nếu chịu khó chờ đợi thì bây giờ tôi có thể mời cả hội đó rồi, đi 2 chiếc
xe máy, 4 người gọi 4 tô phở thơm ngon.
Kết quả trên giúp tôi tự tin trả lời câu hỏi thứ
nhất: trong hơn sáu năm qua, cổ phiếu đã đem lại lợi nhuận nhiều hơn hẳn tất cả
các loại hình khác. Tôi cũng hiểu “chơi” cổ phiếu thực chất nên được gọi là đầu
tư vào cổ phiếu thì đúng hơn. Đây là định nghĩa của tôi về đầu tư:
Đầu tư có nghĩa là bạn không làm gì mà vẫn có
tiền để mời nhiều bạn nữ dễ thương đi ăn phở, thay vì phải cày như trâu bò để
đủ tiền ăn phở riêng một mình. Kết quả đó có được là nhờ niềm tin vào sự phân
tích của bạn và vào số liệu thực tế.
Vì sao đầu tư cổ phiếu lại có lợi?
Trước khi đến với câu hỏi thứ hai (“Liệu kết quả
trong 6 năm qua có lặp lại?”), tôi chợt thắc mắc một điều: vì sao đầu tư cổ
phiếu đem lại lợi nhuận cao như vậy? Liệu kết quả vừa rồi có phải chỉ là ngẫu
nhiên?
Như người đang đói cồn cào (đói kiến thức) mà
chợt ngửi được mùi vị phở thoang thoảng ở xung quanh, tôi tiếp tục lao vào tìm
hiểu kỹ hơn về cổ phiếu, vàng, ngoại tệ,...
Trước tiên là về cổ phiếu. Tôi hiểu được rằng khi
tôi sở hữu 1 cổ phiếu của một công ty X có nghĩa là tôi đã sở hữu một phần của
công ty đó. Ví dụ, nếu Vinamilk có 100 triệu cổ phiếu (chỉ là ví dụ) và tôi nắm
giữ 1 cổ phiếu của Vinamilk, có nghĩa là tôi đang sở hữu 1/100 triệu phần của
Vinamilk. Tôi chính là chủ của Vinamilk. Nếu năm nay Vinamilk có được lợi nhuận
ròng là 500 tỉ đồng (cũng chỉ là ví dụ), thì phần lợi nhuận của tôi trong đó sẽ
là 5 ngàn đồng (1/100 triệu của 500 tỉ đồng).
Khi tôi dùng 100 triệu đồng mua VN-Index, có
nghĩa là tôi đã sở hữu được tất cả các công ty đang được niêm yết trên thị
trường chứng khoán. Thử tưởng tượng chỉ cần 100 triệu là có thể làm chủ sở hữu
của Vinamilk, Kinh Đô, Sacombank, REE (ai đang làm việc ở Etown sẽ biết REE là
công ty gì), FPT,... Nếu thị trường chứng khoán không ra đời, thì 100 triệu
đồng cũng không thể đủ cho tôi mở được quán ăn bình dân bên cạnh Etown, nhưng
nhờ có cổ phiếu mà tôi trở thành chủ cho thuê văn phòng Etown của hàng ngàn
nhân viên đang làm việc trong đó.
Dĩ nhiên ai cũng muốn làm chủ của Vinamilk vì đó
là công ty làm ăn tốt trong suốt thời gian qua. Nhưng nếu làm chủ của Bông Bạch
Tuyết (BBT) thì thật là tai hại. BBT làm ăn thua lỗ mấy năm liên tiếp, và dĩ
nhiên chủ đầu tư của BBT chính là những người lãnh hậu quả đó. Nhưng nếu tôi
“sở hữu” VN-Index thì rủi ro đó sẽ thấp hơn rất nhiều. Hầu hết các công ty niêm
yết trên thị trường đều làm ăn tốt trong 5-10 năm qua. Để có thể được niêm yết,
các công ty phải chứng minh cho trung tâm giao dịch chứng khoán (TTGDCK) là nó
thỏa rất nhiều điều kiện khắt khe: lợi nhuận, tài chính, công bố thông tin,...
Và vì thị trường Việt Nam còn mới sơ khai, nên các cán bộ và chuyên gia ở
TTGDCK đã làm việc cật lực để ưu tiên chọn những công ty làm ăn tốt và đàng
hoàng được niêm yết (đầu xuôi thì đuôi mới lọt). Cho nên, tôi có thể tự tin
rằng những công ty đang niêm yết dù số lượng còn ít, nhưng chúng đại diện là
những đại diện ưu tú cho toàn bộ tất cả các công ty đang làm ăn tại Việt Nam.
Trong khi nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng
7-8%/năm trong những năm qua thì các công ty đang niêm yết tăng trưởng trên
20%/năm (tính bình quân). Tôi không cần phải mất công tìm kiếm những công ty
đó, vì các chuyên gia ở TTGDCK đã làm việc đó rồi; điều duy nhất tôi cần làm là
bỏ tiền để sở hữu chúng và chờ đến ngày mời các bạn nữ dễ thương đi ăn phở.
Để hiểu vì sao giá cổ phiếu của một công ty tăng,
tôi chỉ cần hiểu một điều duy nhất: nếu công ty làm ăn tốt thì về lâu dài giá
cổ phiếu của công ty đó cũng sẽ tăng tương ứng. Đó chính là lý do vì sao cách
đây hơn sáu năm VN-Index “tăng giá” từ 100 lên 751 (cho đến ngày 12/01/2007 đã
là 913). Các công ty niêm yết đã làm ăn rất tốt và đem lại lợi nhuận to lớn
trong suốt thời gian đó. Điều này cũng giải thích vì sao cổ phiếu và nhà đất
luôn tăng giá về lâu dài. Cả hai thứ đều tự sinh ra thêm lợi nhuận theo thời
gian, nên giá của nó sẽ tăng lên.
Ngược lại, ngoại tệ, tiền mặt (Việt Nam đồng),
hay vàng đều không tự sinh ra lợi nhuận. Nếu tôi có 10 kg vàng, dấu nó thật kỹ
trong 20 năm qua, thì đến bây giờ nó vẫn không đem lại thêm một đồng lợi nhuận
nào cho tôi (thậm chí tôi phải tốn chi phí để cất giữ nó). Dĩ nhiên, trên thực
tế thì giá giao dịch của chúng đã tăng trong thời gian qua. Nhưng cái đó là
tăng ảo. Giá giao dịch của chúng tăng thực chất là vì lạm phát tăng cao. Về lâu
dài, sau khi đã điều chỉnh theo lạm phát, thì giá trị thực sự của chúng có thể
còn giảm đi nữa (đó là chưa kể đến chi phí cất giữ hoặc chi phí mua/bán). Lúc
đầu tôi thấy hơn khó hiểu, nhưng rồi nghĩ đến tô phở mà mình thích ăn thì tôi
hiểu ra ngay: giá của tô phở cũng tăng sau 5 năm, 10 năm, thậm chí 20 năm vẫn
tăng, nhưng còn lâu tôi mới đi tích trữ tô phở để bán ra khi giá lên cao.
Điều chỉnh cách mua VN-Index
Đến lúc này thì tôi thử kiểm tra lại tính khả thi
của cách mua VN-Index đã trình bày ở trên. Thật ra có hai vấn đề cần nêu ra:
1. Tôi đã hơi “khôn” khi chọn thời điểm mua là
ngày 28/07/2000 khi VN-Index ở mức thấp nhất (100 điểm). Không phải ai cũng có
đủ điều kiện để chọn đúng thời điểm đẹp như vậy: chưa có tiền, chưa hiểu rõ về
cổ phiếu, chưa có kinh nghiệm... Hãy xem kỹ đồ thị sau:
Hình 2: Đồ thị VN-Index theo từng ngày (nguồn:
VCBS)
Nếu tôi mua vào thời điểm 25/06/2001 khi VN-Index
là 571 điểm, thì tôi sẽ phải chứng kiến số tiền của mình mất đi thảm hại, và
đợi 5 năm sau thì mới gỡ lại vốn ban đầu! Rõ ràng thời điểm mua cũng rất quan
trọng.
2. Thực tế thì tôi không thể có ngay 100 triệu
đồng được. Hôm vừa rồi tôi có ngồi nói chuyện với một người bạn, anh ta than
thở với tôi rằng thấy người ta chơi cổ phiếu cũng ham quá, nhưng liệu mỗi tháng
chỉ có dư ra được 1 triệu đồng thì có chơi được hay không. Tôi nghĩ thực tế thì
điều kiện của phần lớn mọi người cũng chỉ ở mức đó thôi.
Khó thật. Hay có lẽ vì vậy mà mọi người trốn cả
công ty để ra sàn giao dịch căn giá mua, rồi còn tận dụng thời gian quý giá
dành cho gia đình để đi học thêm về chứng khoán? Nhưng tôi vẫn kiên trì với
phương châm “hãy đơn giản như là vốn có” của mình.
Suy nghĩ một hồi thì phương pháp mua VN-Index
được cải tiến như sau. Ban đầu tôi có 20 triệu đồng, tôi sẽ dùng 20 triệu đó để
mua VN-Index vào ngày 28/7/2000. Cứ mỗi tháng tôi để dành được 1 triệu đồng, vì
vậy tôi sẽ dồn lại mỗi năm được 12 triệu đồng. Mỗi khi có đủ 12 triệu đồng thì
tôi lại chạy ra mua VN-Index tiếp, bất kể thị trường lúc đó thế nào. Để thêm
phần “công bằng”, tôi giả sử có 2 lần tôi mua trúng vào lúc thị trường lên đến
đỉnh (ngày 25/6/2001 và 25/4/2005, chính là 2 ngày mở đầu cho 2 giai đoạn đen
tối nhất trong lịch sự thị trường chứng khoán Việt Nam).
Như vậy tôi sẽ có 7 lần mua chứng khoán, với tổng
cộng số tiền mặt đã bỏ ra để mua là 89 triệu đồng. Bạn đoán xem đến ngày
29/12/2006 tôi có bao nhiêu tiền? Hình sau sẽ cho thấy kết quả đó.
Tuyệt vời! Nếu một viên chức bình thường với đồng
lương èo uột, nhưng chỉ cần dành ra 1 triệu đồng mỗi tháng và thực hiện 7 lần
mua như trên (dù chẳng cần bỏ ra 1 phút để nghiên cứu thị trường), anh ta sẽ có
được hơn 357 triệu đồng sau sáu năm rưỡi. Với số tiền đó anh ta có thể đặt cọc
để mua được một căn nhà tươm tất rồi cưới vợ tr
ong nay mai. Đó chính là phần thưởng cho người
biết cần kiệm và sử dụng đồng tiền khôn ngoan. Còn nếu không, rất có thể anh ta
chỉ biết ôm 89 triệu mà than thở rằng thu nhập của mình hẻo quá (chắc phải
tranh thủ “kiếm chác” bên ngoài mới được!!!). Ồ, cũng có thể số tiền đó đã bay
vèo vào các cuộc nhậu nhẹt rồi, nếu anh ta không có kế hoach tiết kiệm và đầu
tư rõ ràng.
Đầu tiên ta sẽ nói về 2 cú mua lầm tai hại. Ngày
25/6/2001, tôi bỏ ra 12 triệu để mua lúc VN-Index 571 điểm, để rồi chỉ một vài
tháng sau nhìn số tiền 12 triệu để rớt giá thê thảm (rất nhiều người bị phá
sản, bị vợ bỏ trong thời điểm đó). Đến hai năm sau, ngày 28/7/2003, số tiền 12
triệu đó chỉ còn lại 3.1 triệu đồng. Phải đợi 6 năm sau thì số tiền 12 triệu đó
mới khôi phục và tăng trở lại. Tương tự là lần mua vào ngày 25/4/2006. Lẽ ra
tôi phải đợi đến 28/7/2006, nhưng giả sử như lúc đó tôi cũng hóa điên như những
người khác, thấy cổ phiếu tăng giá chóng mặt nên lấy hết tiền đang dành dụm
được (mới chỉ có 9 triệu) đi mua luôn. Chuyện sau đó thế nào thì nhiều người đã
biết: giá cổ phiếu rớt giá thảm hại trong tháng 5, 6, và 7. Nhưng đến cuối năm
thì 9 triệu đó cũng tăng trở lại thành 10.6 triệu.
Những lần mua khác thì đem lại kết quả tuyệt với.
Số tiền 20 triệu đầu tiên đã trở thành 150.3 triệu vào tháng 12/2006, mặc dù
phải chứng kiến qua bao thăng trầm: lúc thì lên đến 114.2 triệu (6/2001), lúc
thì rớt xuống chỉ còn 29.7 triệu (7/2002). Bạn hãy nhìn và suy nghĩ hình 3,
chắc chắn bạn sẽ tự rút ra được nhiều thông tin lý thú hơn nữa.
Tôi cũng đã cẩn thận so sánh kết quả từ cách đầu
tư trên với cách “đầu tư” phổ biến hiện nay của các bạn trẻ ở SG: mỗi tháng nhận
lương xong, trừ đi các khoản chi tiêu, còn dư bao nhiêu (giả sử dư 1 triệu) thì
bỏ vào ngân hàng gửi tiết kiệm (giả sử kỳ hạn 1 năm). Kết quả cuối cùng của
phương pháp đó là số tiền 120 triệu đồng! Thật là một kết quả khiêm nhường nếu
so với 357 triệu.
Thực tế thì cách đầu tư cổ phiếu còn có thể thu
được nhiều tiền hơn 357 triệu, vì tôi chưa tính tiền lãi ngân hàng (cho mỗi 12
triệu để dành hằng năm) và tiền cổ tức. Tôi có rất nhiều lựa chọn với số tiền
đó (dù ít ỏi): dùng nó để đi ăn phở, còn không thì mua thêm cổ phiếu. Cách thứ
hai chắc chắn thu lời nhiều hơn về lâu dài.
Còn so sánh với những cách đầu tư khác thì sao:
vàng hay nhà đất chẳng hạn. Hừmm... Nếu bạn chỉ để dành được có 1 triệu đồng
một tháng, và trong tay chỉ có 20 triệu đồng làm vốn, thì tốt hơn là chưa nên
nghĩ đến chuyện đầu tư vào những thứ này. Đơn giản là bạn chưa đủ tiền để làm.
Còn nếu làm liều đi vay tiền để chơi thì sao? Tôi cũng không biết kết quả thế
nào nữa. Tôi chưa phân tích được và cũng chưa có số liệu gì để bàn về cách làm
đó được. Nếu bạn thích theo cách đó thì chúc bạn may mắn, hy vọng bạn sẽ có
tiền để ăn phở, thay vì không còn tiền để gửi xe. Còn tôi thì thích đi ăn phở
với các bạn nữ dễ thương hơn.
Một phát hiện lý thú về đầu tư cổ phiếu
Tôi cũng biết một số người có thu nhập rất cao,
mỗi tháng họ có thể dư ra 10 triệu đồng. Họ đại diện cho một thế hệ mới những
người trẻ năng động, thành đạt trong công việc, rất sành điệu, nhưng đáng tiếc
hiểu biết về cách sử dụng đồng tiền một cách khôn ngoan của họ là con số zero
tròn trĩnh. Mỗi lần gặp gỡ những người bạn này là tôi lại nghe họ “triết lý”
rằng thời bây giờ phải biết tự kinh doanh riêng hoặc là phải tranh thủ làm thêm
bên ngoài thì mới khá được. Và thế là họ cùng nhau bỏ tiền ra kinh doanh riêng.
Người bạn làm sales thì đi mở công ty thiết kế in ấn, người bạn làm thiết kế
quảng cáo thì tranh thủ đi làm sales vào buổi tối để có huê hồng, người đang
làm lập trình viên thì hùn vốn ở shop điện thoại di động,...
Phần lớn mấy người bạn đó càng làm thì càng đuối,
một số người lỗ vốn (thu nhập từ công việc chính chỉ để nuôi sống các cửa tiệm
hoặc công ty riêng đang èo uột), một số người thì bị quá nhiều công việc chi
phối đến nỗi không có thời gian dành cho gia đình, học tập, vui chơi, nghỉ
ngơi.
Tôi cũng hỏi người bạn đang làm lập trình viên và
có hùn vốn mở cửa hàng điện thoại. Tôi hỏi vì sao mở cửa hàng? – Vì muốn có
nhiều tiền. Tôi hỏi có say mê với công việc đó không? – Không say mê gì hết.
Tôi hỏi có kiến thức hay kinh nghiệm gì về nó không? – Không, cần gì mấy cái
đó, người ta mở tiệm ầm ầm, ai cũng giàu cả đó thôi. Tôi hỏi có suy nghĩ cách
nào khác để kiếm tiền mà ít rủi ro, ít mất thời gian, phù hợp với mình hơn
chưa? – Suy nghĩ làm gì, làm cái gì cũng được, miễn sao có tiền là ok.
Hồi trước tôi ở khu vực đường Ngô Quyền, quận 5,
phía sau bệnh viện Phạm Ngọc Thạch. Hẳn nhiều người cũng biết khu vực đó nổi
tiếng về tệ nạn gì rồi. Tôi biết nếu có hỏi mấy em gái đứng đường ở đó những
câu hỏi như trên, thì các em cũng trả lời y như người bạn của tôi. “Bây giờ làm
cái gì cũng được, miễn là có tiền”. Mỗi lần nghe ai nói đến câu đó (tôi nghe
rất nhiều lần rồi, mỗi lần gặp mặt bạn bè, hỏi về công việc là y như rằng), tôi
lại rùng mình và nghĩ về hình ảnh mấy em gái đứng đường! Tuy nhiên, chỉ thoáng
chốc là tôi lấy lại được sự bình tĩnh. Vì hoàn cảnh, các em không có sự lựa
chọn nào khác; nhưng nhờ công ơn của cha mẹ, tôi có nhiều sự lựa chọn. Các em
không được học hành, nhưng tôi được học hành tử tế. Và tri thức giúp tôi có
được sự lựa chọn tốt hơn các em.
Mấy người bạn của tôi đã đúng khi cho rằng làm
chủ thì thường là giàu hơn làm công. Nhưng họ quên mất một điều là chỉ có chủ
của những doanh nghiệp làm ăn tốt mới giàu. Nhờ phát hiện về cách mua VN-Index
này, tôi có thể làm chủ của những doanh nghiệp ưu tú nhất Việt Nam một cách dễ
dàng. Nếu tôi không đam mê và không giỏi về in ấn, thì chuyện mở một công ty in
ấn để có lợi nhuận tăng trưởng trên 20%/năm (trung bình của những Vinamilk,
FPT, REE,...) là không tưởng. Tốt hơn hết là tôi nên lấy tiền của mình đầu tư
vào những công ty niêm yết.
Tôi chỉ làm công việc mà tôi thứ nhất: đam mê,
thứ hai: đem lại giá trị tốt đẹp cho cuộc sống, và thứ ba: giỏi nhất trong lĩnh
vực đó. Nếu tôi làm tốt thì tôi sẽ có nhiều tiền từ công việc của mình. Nếu có
những lĩnh vực có thể kiếm nhiều tiền hơn, nhưng lại không thỏa 3 điều kiện
trên, thì tôi sẽ dùng tiền kiếm được từ công việc của mình để đầu tư vào đó.
Còn nếu tôi thấy có công việc thỏa mãn cả 3 điều kiện trên mà lại đem lại rất
nhiều tiên, khi đó tôi sẽ thử lập công ty riêng xem sao.
Nhiều người cứ hỏi tôi tại sao không tranh thủ
làm thêm vào buổi tối. Những người đó chắc chắn đã không hiểu được con người
của tôi rồi. Tôi chỉ thích đi ăn phở với bạn nữ xinh đẹp vào buổi tối; và trong
mỗi bữa ăn đó, khi nhìn sang cửa hàng tạp hóa đối diện, tôi thấy hàng trăm
người đang mua sữa của Vinamilk, bánh kẹo của Kinh Đô là tôi cảm thấy hoàn toàn
yên tâm. Tôi không cần phải làm việc buổi tối, thay vì vậy tôi dùng tiền kiếm
được ban ngày để đầu tư; mỗi buổi tối như vậy có hàng chục ngàn người ở
Vinamilk, Kinh Đô,... đang làm việc cật lực cho những đồng tiền của tôi, và
hàng triệu người đang dùng những sản phẩm của tôi. Đừng hỏi tôi phải bỏ bữa ăn
phở với bạn nữ xinh đẹp để đi làm sữa, làm bánh kẹo, tôi không thích và không
giỏi làm mấy việc đó.
Đầu tư cổ phiếu là phải nhìn dài hạn
Tôi trở lại và so sánh hình 1 với hình 2. Hình 1
cho tôi thấy toàn là khía cạnh tích cực của việc mua và nắm giữ cổ phiếu. Trong
tất cả các năm, khoản đầu tư vào cổ phiếu luôn có kết quả cao hơn tất cả các
khoản đầu tư còn lại. Chỉ có cuối năm 2003, đầu năm 2004 là cổ phiếu, vàng, và
euro tiến gần lại với nhau. Điều đó có nghĩa là nếu tôi lấy 100 triệu mua
VN-Index vào tháng 7/2000, thì tôi hoàn toàn yên tâm và thỏa mãn với khoản đầu
tư này của mình, vì chẳng có cách đầu tư nào khác có thể lợi hơn cổ phiếu, cho
dù có xét trong từng năm một.
Vậy thì tại sao người ta nói cổ phiếu rất rủi ro,
giá cổ phiếu luôn biến động rất mạnh? Họ nói phải biết căn lúc mua với giá thật
thấp rồi phải biết bán với giá thật cao (mặc dù thực tế thì đa số họ làm ngược
lại). Nếu nhìn vào hình 1 thì hành động của mọi người thật khó hiểu? Có năm nào
mà khoản đầu tư vào cổ phiếu kém hơn so với những các khác đâu mà phải lo lắng
rồi đem bán?
Tôi tìm được câu trả lời khi nhìn vào hình 2. Đây
thực ra mới là biểu đồ VN-Index mà mọi người thường thấy. Tôi nhận ra có rất
nhiều răng cưa trong biểu đồ, có những thời điểm VN-Index lên rất cao và rất
nhanh, nhưng cũng có thời điểm nó dốc xuống thẳng đứng (và đem theo cơ nghiệp
của hàng ngàn người tranh nhau mua vào thời điểm trước đó).
Thế thì đồ thị nào đúng? Hình 1 hay hình 2 đúng?
Câu trả lời: cả hai hình đều đúng. Mỗi hình chỉ là một cách diễn tả (hay góc
nhìn – view) khác nhau về một sự việc/hiện tượng mà thôi. Bạn nào biết về lập
trình thì có thể hiểu mỗi hình là một view, còn VN-Index chính là model. Hình 2
miêu tả biến động giá của VN-Index qua từng ngày, còn hình 1 miêu tả biến động
giá qua từng năm.
Sự khác biệt giữ hai hình nói lên rất nhiều điều
lý thú. Nó cho thấy rằng nếu tôi mua cổ phiếu rồi mỗi ngày chăm chăm theo dõi
sự lên xuống của giá cổ phiếu, tôi sẽ thấy rằng cổ phiếu biến động rất mạnh và
đầy rủi ro. Khi đó tôi sẽ luôn ở trong tâm trạng lo lắng và bồn chồn. Nhưng nếu
tôi không quan tâm đến giá trong từng ngày (nếu có quan tâm thì cũng cố kìm nén
lại, không xem gì hết), thì tôi thấy giá cổ phiếu rất ít biến động và có xu
hướng đi lên về lâu dài. Hình 2 cho thấy VN-Index diễn biến thế nào theo đơn vị
từng năm, nhưng nếu tôi điều chỉnh lại để xem diễn biến theo từng 2 năm hoặc 3
năm, kết quả đồ thị còn “đẹp” hơn rất nhiều: rất ít răng cưa, chủ yếu là các
đoạn thẳng nối liền với nhau tạo thành một đường đi lên cao.
Nhưng vì sao giá cổ phiếu biến động mạnh trong
ngắn hạn, nhưng lại ổn định hơn và có xu hướng đi lên về lâu dài? Tôi tiếp tục
miệt mài tìm hiểu.
Đến đây thì cần hiểu thêm một chút kiến thức về
thị trường chứng khoán (TTCK). Thực sự thì có 2 TTCK hoạt động song song cùng
với nhau. Thứ nhất là thị trường sơ cấp. Giả sử công ty X cần huy động thêm vốn
để làm ăn. Công ty X sẽ phát hành cổ phiếu để kêu gọi vốn từ các nhà đầu tư.
Khi tôi mua cổ phiếu trong đợt phát hành này có nghĩa là tiền của tôi sẽ chuyển
đến cho công ty X, và công ty X sẽ sử dụng nó để nâng cao năng lực kinh doanh.
Nói cách khác, thị trường sơ cấp là nơi trao đổi cổ phiếu từ công ty phát hành
(công ty X) đến nhà đầu tư (tôi), còn tiền thì trao đổi theo hướng ngược lại.
Giả sử tôi mua 1 cổ phiếu của công ty X với giá 10 ngàn đồng/1 cổ phiếu.
Vậy những nhà đầu tư không tham gia vào thị
trường sơ cấp có cơ hội để sở hữu cổ phiếu của công ty X nữa không? Câu trả lời
là có. Đó là nhờ thị trường thứ cấp. Đây là nơi mà các nhà đầu tư trao đổi cổ
phiếu với nhau. Ví dụ sau 1 năm, công ty X làm ăn phát đạt lên thấy rõ. Có một
chị A nào đó muốn sở hữu cổ phiếu X, nên đến gặp tôi và đề nghị giá mua là 11
ngàn/1 cổ phiếu. Tôi thấy công ty X còn rất nhiều triển vọng trong tương lai,
nên từ chối cái giá đó. Chị A liền nâng giá lên 12 ngàn/1 cổ phiếu, tôi vẫn
không bán. Lúc đó thì có anh B cũng đang sở hữu cổ phiếu X nhảy vào, chấp nhận
giá 12 ngàn đồng và bán cho chị A luôn. Khi đó người ta nói rằng cổ phiếu X có
giá trên thị trường là 12 ngàn/1 cổ phiếu. Chú ý rằng 1 cổ phiếu X đã chuyển từ
anh B đến chị A, và 12 ngàn đồng đã đi từ túi chị A đến túi anh B. Còn ngoài ra
công ty X chẳng nhận được một đồng nào từ sự trao đổi đó. Còn bản thân tôi thì
biết rằng khi nào cần tiền thì có thể tìm được ai đó trên thị trường để bán lại
cổ phiếu X với giá 12 ngàn đồng.
Một năm sau nữa. Công ty X vẫn làm ăn bình
thường. Nhưng đột nhiên báo chí đăng tin ông tổng giám đốc của công ty X bị
phát hiện có bồ nhí và một đứa con riêng. Chị A hoảng sợ quá liền rao bán cổ
phiếu của mình với giá 11 ngàn. Nhưng chẳng ai thèm mua. Càng thêm hoảng sợ,
chị xuống giá còn 10 ngàn, cũng chẳng ai mua. Tôi thì thừa thông minh để hiểu
rằng tình hình kinh doanh của công ty X chẳng hề liên quan đến việc đứa con
riêng đó có tồn tại hay không. Nhưng tôi vẫn kiên nhẫn chờ đợi, vì biết đâu báo
chí sẽ phát hiện ra thêm một đứa con riêng của ông giám đốc đó nữa, khi đó chắc
chắn những người như chị A sẽ càng hoảng mà xuống giá nữa! Nhưng đột nhiên tôi
biết tin bạn nữ mà tôi hâm mộ đang ở nhà trọ một mình, vì hai người bạn còn lại
đã về quê rồi. Đây là cơ hội ngàn năm có một, nên tôi đành cắn răng bán luôn cổ
phiếu X với giá 9 ngàn đồng. Có người nào đó nhảy vào mua luôn. Tôi có được 9
ngàn đồng, tuy không đủ để ăn phở, nhưng cũng vừa vặn để mời bạn nữ đi ăn kem.
Bây giờ thì cổ phiếu X có giá trên thị trường là 9 ngàn đồng.
Hằng ngày đọc báo thấy cảnh tượng hàng trăm người
chen lấn ở những sàn giao dịch chứng khoán, tôi biết ngay đó chính là thị
trường thứ cấp. Cách mua VN-Index của tôi cũng diễn ra trên thị trường thứ cấp.
Thị trường này giúp cho cổ phiếu có tính thanh khoản cao, có nghĩa là nếu ai
cần bán cổ phiếu thì cũng sẽ có người tương ứng mua số cổ phiếu đó. Tiền và cổ
phiếu sẽ trao tay nhau giữa những người giao dịch trên thị trường này.
Trở lại với biểu đồ ở hình 2. Bây giờ thì tôi
hiểu vì sao giá cổ phiếu biến động mạnh qua từng ngày. Về ngắn hạn, giá cổ
phiếu sẽ bị chi phối bởi quy luật cung cầu giữa những người tham gia thị trường
thứ cấp. Nhưng về dài hạn, giá cổ phiếu sẽ bị chi phối bởi kết quả làm ăn của
công ty phát hành cổ phiếu đó. Giả sử lúc phát hành thêm cổ phiếu, công ty X
kiếm được 1 tỉ đồng lợi nhuận hằng năm. Trên thị trường (từ giờ trở đi, khi tôi
nói thị trường có nghĩa là thị trường thứ cấp), quy luật cung cầu có thể khiến
giá cổ phiếu X biến động trong khoảng 8-9 ngàn cho đến 11-12 ngàn (thậm chí có
thể lên 15 ngàn nếu chị A quá ấn tượng với triển vọng của công ty X, hoặc có thể
xuống đến 6 ngàn nếu tôi nghĩ rằng tương lai của công ty X sẽ rất đen tối mà
tôi thì lại quá cần tiền để mời bạn nữ đi uống nước mía). Nhưng giả sử 10 năm
sau, công ty X phát triển vượt bậc và lợi nhuận hằng năm đã là 20 tỉ đồng. Khi
đó giá cổ phiếu X cũng vẫn biến động qua từng ngày, nhưng nó sẽ nằm trong
khoảng 200-300 trăm ngàn đồng.
Do đó, có hai cách kiếm tiền trên thị trường.
Cách thứ nhất là ngắn hạn. Tôi sẽ tìm cách để mua lúc 6 ngàn và bán lúc 12
ngàn. Muốn làm được như vậy thì tôi phải đến sàn giao dịch và các lệnh mua bán
hằng ngày (người ta gọi là “bám sàn”), đồng thời tôi phải có kỹ năng dự đoán sự
biến động của giá cổ phiếu. Tôi phải đoán được chị A nghĩ gì về công ty X, nắm
được thông tin về đứa con rơi của ông giám đốc trước khi mọi người biết tin,
đoán xem có người nào đang cần bán tháo cổ phiếu để lấy tiền đi ăn phở với
người đẹp,... Đây không phải là việc bất khả thi, nhưng nó quá phức tạp đối với
tôi. Mà tôi thì không thích làm cái gì đó quá phức tạp.
Hơn nữa cách chơi ngắn hạn khá nguy hiểm. Mỗi khi
giá cổ phiểu biến động thì tiền sẽ đi từ túi của người này đến túi của người
khác. Vậy đố bạn cuối cùng thì tổng số tiền của tất cả những người chơi ngắn
hạn sẽ bằng bao nhiêu? Trả lời: bằng tổng số tiền ban đầu trừ đi chi phí giao
dịch mà mọi người phải trả khi mua/bán trên thị trường. Nghĩa là tính trung
bình thì những người chơi ngắn hạn sẽ mất đi một khoản tiền (phí giao dịch) vào
các công ty chứng khoán. Đây là cuộc chơi mà phần lớn những người chơi sẽ là kẻ
thua cuộc. Tôi không thích bỏ hết thời gian quý giá của mình vào nó để rồi tiền
bạc của mình chảy vào trong túi của những công ty chứng khoán.
Cách thứ hai là chơi dài hạn. Cách mua VN-Index
mà tôi đã trình bày là một trong những cách chơi dài hạn. Khi chơi dài hạn, tôi
trông đợi vào kết quả kinh doanh của công ty, và không cần quan tâm đến những
biến động nhất thời của giá cổ phiếu trên thị trường. Trong hơn sáu năm qua,
những người chơi dài hạn đã thắng lớn khi VN-Index tăng từ 100 điểm lên trên
900 điểm.
Nhưng liệu kết quả như sáu năm qua có lặp lại lần
nữa?
Bây giờ tôi sẽ tập trung trả lời cho câu hỏi
trên. Tôi đã hiểu rằng VN-Index tăng mạnh mẽ trong hơn sáu năm qua là nhờ tình
hình kinh doanh của các công ty niêm yết phát triển tốt. Vậy nếu các công ty đó
tiếp tục làm ăn tốt như thời gian qua, thì VN-Index sẽ lại tăng mạnh mẽ như vậy
nữa (hoặc thậm chí tăng nhiều hơn nữa).
Điều đó có đúng không? Nhiều người dự báo là kinh
tế Việt Nam sẽ phát triển mạnh trong những năm sắp tới. Đây là một tín hiệu tốt
cho khoản đầu tư của tôi. Nhưng tôi cũng rất cẩn trọng, vì những những người
trong giới doanh nghiệp và kinh tế thường mắc một sai lầm chí tử mà những người
làm phần mềm ít khi phạm phải: dự đoán là một việc cực kỳ khó khăn, nhất là dự
đoán về tương lai (Niels Bohr). Chẳng ai có thể dự đoán chính xác nền kinh tế
của một nước sẽ phát triển thế nào trong 1, 2 năm sắp tới cả. Điều đó cũng khó
như dự đoán giá cổ phiếu tăng hay giảm trong 1, 2 ngày sắp tới. Đã có hàng ngàn
nghiên cứu trên thế giới cho cả hai lĩnh vực trên, nhưng trong phạm vi hiểu
biết của tôi, cho đến nay vẫn chưa có công trình nào đưa ra một kết quả có thể
tin tưởng được.
Nhưng có một điều tôi hoàn toàn tin tưởng: tôi
tin vào khả năng của con người. Tôi tin rằng về lâu dài (20 năm hoặc dài hơn
nữa), kinh tế nước ta sẽ đi lên. Niềm tin đó hoàn toàn có cơ sở. Chúng ta đã
trải qua bao giai đoạn khó khăn trong lịch sử. Thời phong kiến, bị đô hộ, chống
giặc Tàu, giặc Pháp, chống Mỹ, thời bao cấp,... Nếu chúng ta không xét đến từng
thời điểm khó khăn cụ thể, mà nhìn vào cả một quá trình lâu dài, thì chúng ta
luôn thấy một xu hướng đi lên của đời sống con người. Nhân loại sẽ luôn phát
triển, vấn đề chỉ là thời gian. Việt Nam cũng vậy. Tôi đầu tư vào sự phát triển
đó, dù chỉ với số tiền 1 triệu mỗi tháng.
Dĩ nhiên cũng có thể niềm tin của tôi không trở
thành sự thật, chẳng hạn nền kinh tế có thể đi xuống và cần hơn cả một đời
người để nó đi lên. Vậy thì đã sao? Nếu nền kinh tế đi xuống thì mọi người sẽ
có ít tiền đi, mọi người có ít tiền thì sẽ ít mua nhà nên giá nhà đất sẽ không
lên cao, ít người có nhà cửa thì cũng ít người nghĩ đến chuyện đám cưới, ít có
đám cưới thì mở nhà hàng đám cưới sẽ không có lợi nhuận cao và giá vàng (trang
sức) cũng không thể cao (sức cầu giảm thì giá sẽ giảm). Thời buổi kinh tế xuống
dốc thì làm cái gì cũng sẽ khó khăn. Như vậy tôi đầu tư vào các công ty ưu tú
vẫn tốt hơn, vì những người tài giỏi ở đó sẽ biết chống chọi tốt hơn người bình
thường trong hoàn cảnh khó khăn.
Liệu kết quả như sáu năm vừa qua có lập lại
không? Câu trả lời của tôi là: tôi không biết! Nhưng tôi có niềm tin và niềm
tin đó giúp tôi mua và nắm giữ cổ phiếu.
Tại sao mọi người không thực hiện cách mua
VN-Index này?
Tôi bắt đầu cảm thấy tự tin hơn về tính khả thi
của phương pháp mua VN-Index này. Nhưng tôi tự hỏi: không biết có ai đó đã nghĩ
đến nó trước tôi chưa? Và thế là tôi tiếp tục hành trình tìm kiếm của mình.
Một chút thất vọng: khái niệm về cách đầu tư này
đã có ở nước ngoài, cụ thể là Mỹ, từ hơn 30 năm nay rồi. Ở Mỹ người ta có những
quỹ đầu tư chuyên thực hiện theo cách đó, người ta gọi đó là Index Fund (IF).
Ví dụ như quỹ Vanguard 500 Index (một trong những quỹ lớn nhất ở Mỹ - có lẽ
cũng là lớn nhất thế giới). Những người quản lý quỹ này chỉ làm một việc rất
đơn giản: dùng tiền của nhà đầu tư để mua/bán cổ phiếu sao cho danh mục đầu tư
của quỹ hoàn toàn giống như chỉ số S&P 500. Chỉ số S&P 500 cũng giống
như chỉ số VN-Index vậy, chỉ có điều nó chọn ra 500 công ty lớn nhất đang niêm
yết trên thị trường Mỹ (ở Mỹ có hàng ngàn công ty niêm yết), trong khi VN-Index
bao gồm tất cả các công ty niêm yết trên thị trường TPHCM (khoảng trên 100 công
ty).
Như bao nhiêu quỹ đầu tư khác, các IF cũng thu
phí từ nhà đầu tư. Nhưng bởi vì công việc của họ rất đơn giản (có lẽ bà nội trợ
cũng biết làm), cho nên phí của họ chỉ bằng 1/20 (hoặc ít hơn) phí của những
quỹ đầu tư khác. Người ta còn gọi các IF là các quỹ bị động (passive), bởi vì
công việc quản lý quỹ của họ là theo dõi chỉ số S&P 500 và bảo đảm các công
ty mà quỹ nắm giữ cổ phiếu cũng giống như y hệt như danh sách các công ty trong
S&P 500.
Trong suốt hàng chục năm qua, chỉ số S&P 500
tăng trung bình 11%/năm, nên người ta thường hay nói thị trường chứng khoán Mỹ
tăng trung bình 11%/năm. Các IF cũng đều có mức lợi nhuận như vậy, mặc dù hơi
thấp hơn 11% một chút do phải trừ đi phí (phí giao dịch, phí quản lý, tổng cộng
khoảng 0.2%/năm).
Vậy ngoài các quỹ bị động ra thì các quỹ còn lại
được gọi là gì? Dĩ nhiên người ta gọi đó là những quỹ chủ động. Đó là những
quỹ:
- Chơi ngắn hạn (mặc dù thực tế số lượng rất ít).
- Chơi dài hạn như IF, nhưng khác IF ở chỗ thay
vì nắm giữ hết các cổ phiếu trên thị trường, những quỹ này sẽ cố gắng chọn ra
những cổ phiếu “tốt” nhất và loại bỏ những cổ phiếu “kém” ra khỏi danh mục của
mình. Ví dụ: nên mua nhiều Google (đang phát triển vũ bão) và không nên mua
Ford, GM (càng ngày càng thua kém so với Toyota). Ngoài ra, những quỹ này cũng
cần lựa chọn thời điểm mua và bán cho được giá (gọi là market timing), trong
khi các IF luôn dùng hết tiền của nhà đầu tư để mua và nắm giữ hết các cổ
phiếu.
Lúc đầu tôi nghĩ vậy chắc những quỹ chơi dài hạn
và chủ động sẽ kiếm lời nhiều hơn so với các IF, vì trông chúng có vẻ “khôn”
hơn, trong khi IF nhìn có vẻ “đần đần” làm sao đó. Và đây là kết quả thực tế:
trên 85% quỹ ở Mỹ có mức lợi nhuận kém hơn 11%/năm (người ta gọi là không thể
đánh bại thị trường – failed to beat the market). Nghĩa là hầu hết các quỹ chủ
động đều kém hơn các IF. Vì sao vậy? Có thể lý giải như sau:
- Xét trong một khoảng thời gian bất kỳ, bình
quân lợi nhuận của tất cả các quỹ (quỹ chủ động và quỹ bị động) sẽ chính là lợi
nhuận của thị trường (11%/năm). Đây là lợi nhuận gộp, chưa trừ đi chi phí (vd:
phí giao dịch mà mỗi quỹ phải chịu khi mua/bán cổ phiếu).
- Bởi vì lợi nhuận gộp của các quỹ bị động sẽ
bằng với thị trường (vì bắt trước theo chỉ số của thị trường), nên suy ra lợi
nhuận gộp của các quỹ chủ động cũng bằng với thị trường.
- Lợi nhuận thực tế (lợi nhuận ròng) của mỗi quỹ
sẽ bằng lợi nhuận gộp trừ đi các chi phí, mà chi phí của các quỹ bị động thấp
hơn chi phí của các quỹ chủ động, cho nên suy ra lợi nhuận thực tế của các quỹ
bị động sẽ luôn cao hơn các quỹ chủ động.
Đơn giản quá phải không? Dĩ nhiên có một số người
sẽ lập luận: quỹ bị động (IF) chỉ phù hợp với người thích ăn chắc mặc bền, vì
lúc nào nó cũng đem lại lợi nhuận trung bình của thị trường. Đừng trung bình,
hãy luôn là người đứng đầu. Họ nghĩ vậy.
Tất cả các quỹ bị động đều có lợi nhuận gộp như
nhau, đó chính là lợi nhuận của thị trường. Còn trong nhóm chủ động, một số quỹ
gộp sẽ có mức lợi nhuận cao hơn thị trường, các quỹ còn lại sẽ bằng hoặc kém
hơn thị trường.
Trước tiên hãy nói về những quỹ chủ động mà có
lợi nhuận gộp bằng hoặc kém hơn thị trường. Sau khi trừ đi chi phí thì lợi
nhuận thực tế của những quỹ này sẽ kém hơn hẳn thị trường. Chẳng có lý do gì mà
ta phải bỏ tiền vào những quỹ này.
Còn những quỹ chủ động mà có lợi nhuận gộp cao
hơn thị trường thì sao? Số lượng các quỹ này rất ít. Mà nhiều hơn thị trường là
nhiều hơn bao nhiêu? Thị trường là 11%/năm, trên thực tế thì số lượng các quỹ
có lợi nhuận về lâu dài trên 20%/năm chỉ có thể đếm bằng đầu ngón tay của một
bàn tay (Warren Buffett và Peter Lynch, hai trong số những nhà đầu tư vĩ đại
nhất cũng chỉ ở khoảng đó). Phần lớn lợi nhuận gộp của các quỹ trong nhóm “ưu
tú” này chỉ có lợi nhuận gộp khoảng 15-16%, nghĩa là chênh lệch với thị trường
một khoản không đáng kể. Nhưng đó là lợi nhuận gộp! Chi phí của các quỹ chủ
động không hề rẻ. Trước tiên là phí quản lý (khoảng 1-2%/năm), sau đó là phí
giao dịch,... Sau khi trừ đi các khoản chi phí thì khoản chệnh lệch nhỏ nhoi
này chẳng còn lại bao nhiêu. Chưa hết, trong điều lệ của quỹ còn quy định nếu
quỹ đem lại lợi nhuận cao hơn thị trường thì những người quản lý quỹ sẽ được
tiền thưởng, trích từ khoản chênh lệch cực kỳ nhỏ nhoi còn lại trên. Tiền thưởng
đó không hề nhỏ tí nào. Rõ ràng phần lợi thực sự cuối cùng cho nhà đầu tư chẳng
còn là bao.
(Nói rõ thêm một chút: người quản lý quỹ sẽ có
tiền thưởng nếu lợi nhuận cao hơn thị trường, nhưng nếu lợi nhuận kém hơn thị
trường thì có bị phạt không? Câu trả lời thường là không! Quan hệ giữ nhà đầu
tư và công ty quản lý quỹ thường không công bằng như vậy: lời thì chia, còn lỗ
thì nhà đầu tư chịu. Trước đó thì công ty quản lý quỹ đã nhận được phần “cứng”
là phí quản lý quỹ rồi. “Lỗ” ở đây được hiểu là lợi nhuận kém hơn mức của thị
trường. )
Ngoài các quỹ ra thì còn nhiều đối tượng khác
tham gia trên thị trường: nhà đầu tư cá nhân, các tổ chức tài chính,... Với mỗi
đối tượng trên ta cũng có thể phân ra thành hai nhóm như trên: bị động và chủ
động. Cũng áp dụng cách suy luận như trên, ta thấy rằng nhóm bị động bao giờ
cũng có lợi nhuận cao hơn nhóm chủ động.
Vậy các quỹ đầu tư ở Việt Nam thuộc nhóm nào? Cho
đến thời điểm này, tất cả các quỹ chính thức ở Việt Nam đều là quỹ chủ động.
Vậy ai thuộc nhóm bị động? Trả lời: chính là tôi. Về lâu dài thì lợi nhuận thực
của tôi chắc chắn cao hơn lợi nhuận thực trung bình của tất cả các quỹ chuyên
nghiệp ở Việt Nam. Thật sung sướng với cảm giác chỉ ngồi ăn phở với bạn nữ xinh
đẹp mà cũng có thể đánh bại hầu hết các chuyên gia dày dạn kinh nghiệm!
Vậy thì tại sao không có ai làm như IF?
Đến bây giờ tôi cũng vẫn không hiểu chẳng ai thèm
quan tâm đến cách đầu tư này. Tôi phỏng đoán có 3 nguyên nhân (ấy chết, tôi có
thể mắc phải sai lầm khủng khiếp khi đưa ra phỏng đoán):
1. Hầu hết mọi người ở Việt Nam chưa nghĩ đến nó.
Tôi đã thử nói chuyện với rất nhiều đối tượng: những người mới chập chững chơi
cổ phiếu, những người đã nhiều năm kinh nghiệm, nhân viên môi giới chứng khoán,
thông tin trên các diễn đàn chứng khoán, thậm chí nhân viên hay trưởng phòng ở
các công ty chứng khoán. Tất cả mọi người hoặc không biết IF là gì, hoặc cho
rằng IF có nghĩa là các quỹ nắm giữ những cổ phiếu blue-chip (những cổ phiếu
được mọi người kỳ vọng cao – hoàn tại sai, đó là những quỹ chủ động chứ không
phải IF). Thật kỳ lạ, tôi chẳng hiểu họ học cái gì trong chuyên ngành của họ
nữa!
2. Phương pháp dạy chơi chứng khoán không phù
hợp. Bây giờ phong trào đi học chơi chứng khoán đang nở rộ. Các bài báo viết về
chứng khoán cũng đua nhau ra đời. Nhưng tôi nghĩ cách dạy về đầu tư chứng khoán
(tôi nhấn mạnh là dạy đầu tư chứng khoán, chứ không phải dạy làm nhân viên môi
giới, dạy để làm cán bộ quản lý thị trường,...) có điểm sai lầm. Tôi nghe người
ta nói phải biết về P/E, EPS, beta, technical analysis, cash flow, chart,...
thì mới có thể chơi chứng khoán có lời. Đây là một giả định hoàn toàn sai lầm.
Không phải ai cũng có thể học được những thứ đó (hãy nghĩ đến bà bán hàng nước
đầu hẻm). Cổ phiếu không phải chỉ đành cho một nhóm người nào đó; cổ phiếu là
công cụ đầu tư phù hợp với tất cả mọi người. Nhiều người hiện nay đang phí tiền
và phí thời gian để đi học những cái mà họ nghĩ cần phải có để có thể chơi
chứng khoán. Tôi có một lời khuyên: nếu KHÔNG học những thứ đó thì có thể kiếm
tiền nhờ chơi chứng khoán được hay không? Phần trên của bài viết có thể giúp
trả lời câu hỏi đó. Trước khi học cái gì, mọi người nên đặt câu hỏi: tại sao
cần phải học nó?
3. Một số người biết về IF nhưng im lặng! Đó là
ai? Tôi nghĩ có thể là các công ty chứng khoán và các công ty quản lý quỹ đầu
tư chủ động. Nếu mọi người đều mua và nắm giữ VN-Index thì lợi nhuận của các
công ty chứng khoán sẽ sụt giảm mạnh, vì họ chẳng thu được bao nhiêu phí giao
dịch. Còn nếu mọi người đều hiểu ra bản chất của các quỹ đầu tư chủ động (phần
lớn các quỹ này đều có lợi nhuận thực tế kém hơn thị trường), thì có lẽ các quỹ
đầu tư ở Việt Nam sẽ hết đường làm ăn.
Và tôi đã gặp được cao thủ chơi cổ phiếu
Đến lúc này thì tôi đăm chiêu: liệu tôi có nên
truyền đạt lại những gì mình vừa tìm hiểu cho những người khác biết không? Tâm
trang đang rối bời thì tôi quyết định: thư giãn bằng cách đi ăn phở!
Và tại quán phở tôi đã gặp một cao nhân làm thay
đổi cả cuộc đời tôi. Người đó chính là bà Năm – bà chủ tiệm phở. Đang ngồi ăn
thì tình cờ tôi biết được bà Năm cũng là dân chơi cổ phiếu và kiếm được rất
nhiều tiền từ đó, mặc dù tôi biết ngày nào bà cũng đứng bán phở (trong khi
nhiều người khác đang đi học chứng khoán và bám sàn). Trình độ của bà Năm chỉ
là lớp 8 phổ thông thôi.
Nói chuyện một hồi thì tôi hiểu ra bà Năm cũng
dùng phương pháp mua VN-Index như tôi. Quá phấn khích, tôi ăn vội tô phở và bắt
đầu trò chuyện với bà. Tôi đặt cho bà hàng loạt câu hỏi thông thường nhất khi
người ta hỏi một chuyên gia về việc chơi cổ phiếu.
Tôi:Hiện giờ giá cổ phiếu đang tăng nóng, có ông
lãnh đạo Ủy ban Chứng khoán nói rằng mọi người cần tỉnh táo, phải tìm hiểu kỹ
từng công ty mà mình mua cổ phiếu, phải đọc hiểu bản cáo bạch, phân tích kỹ
tình hình tài chính... Bà Năm sẽ làm gì?
Bà Năm: Bà sẽ bán phở, còn ngoài ra không làm gì
hết! Bà mua cả thị trường chứ có phải mua từng công ty đâu mà phải tìm hiểu
từng công ty một. Mà cái thằng cha Ủy ban gì đó nói hay quá nhỉ! Ông có biết
đặt mình vào địa vị của người khác không? Như bà đây mà ổng kêu phải đọc hiểu
bản cáo bạch, phân tích tài chính cái nỗi gì. Chừng nào ổng biết đứng bán phở
thì đến ngày đó bà sẽ biết phân tích tài chính.
Tôi: Vừa rồi ngôi sao Britney Spear có đến thăm
thị trường chứng khoán Việt Nam và có buổi đàm thoại với lãnh đạo của 6 doanh
nghiệp hàng đầu. Dự đoán cuộc gặp gỡ này sẽ mở đầu cho làn sóng đầu tư từ
Hollywood vào Việt Nam. Có thể cổ phiếu sẽ tăng lên đó. Bà Năm sẽ làm gì?
Bà Năm: Bà sẽ vẫn đứng bán phở. Cái cô Bờ Rít Ni
gì gì đó có thể làm cho cổ phiếu tăng vài chục điểm chứ làm sao có thể tự nhiên
khiến cho các doanh nghiệp làm tốt lên được. Còn làn sóng đầu tư thì tốt thôi.
Các công ty làm ăn tốt thì bà sẽ có thêm nhiều tiền.
Tôi: Dịch lở mồm long móng ở heo đang lan rộng,
có thể mấy công ty sẽ làm ăn khó khăn đó. Bà sẽ làm gì?
Bà Năm: Bà cũng sẽ vẫn bán phở. Mấy công ty bán
thịt heo có thể thua lỗ, nhưng mấy công ty bán thịt gà và thịt bò sẽ lời. Còn
lở mồm long móng thì liên quan gì đến kinh doanh địa ốc. Cháu thấy không, mấy
cái sạp bán thịt heo bên kia đường điêu đứng rồi, nhưng mấy người bán thịt gà
thì phất to. Nhiều người bán gà sẽ nhảy vào chiếm chỗ mấy cái sạp bán thịt heo.
Cuối cùng thì ông chủ cho thuê mặt bằng làm sạp vẫn giàu có.
Tôi: Nhưng mà bà Năm ơi, nhiều tổ chức nước ngoài
nói rằng Việt Nam mình tham nhũng và lạm phát cao quá, tình hình năm sau sẽ đi
xuống nhiều lắm đó. Bà sẽ làm gì vậy?
Bà Năm: À, lần này thì khác à. Bà sẽ không chỉ
bán phở, mà phải bán thật nhiều phở. Thị trường đi xuống thì bà làm được gì
chứ. Mà thị trường đi xuống thì nhiều người sẽ không còn nhiều tiền. Không có
nhiều tiền thì sẽ không còn đi ăn mấy chỗ sang trọng nữa. Họ sẽ chuyển sang ăn
phở của bà để bù đắp. Bà sẽ có nhiều tiền để mua cổ phiếu giá rẻ. Mấy cái ông
phái trên là lo chuyện vĩ mô, còn bà thì lo chuyện vi mô bán phở, rồi cũng có
ngày kinh tế đi lên thôi. Lúc đó thì bà giàu lại càng giàu hơn.
Tôi: Trước mắt thì cổ phiếu đang tăng giá chóng
mặt kìa. Mấy người hàng xóm đang đổ xô đi mua cổ phiếu vì giá cổ phiếu tăng
kìa. Bà Năm làm gì bây giờ?
Bà Năm: Dĩ nhiên là bà sẽ vẫn bán phở. Mấy người
đó đi mua khi cổ phiếu tăng, vậy chắc sẽ bán lúc cổ phiếu giảm hả? Vậy họ kiếm
tiền bằng cách nào vậy? Mà bà có thời gian đâu để lo chuyện căn lúc nào mua,
lúc nào bán đó.
Vâng, bí quyết làm giàu của bà Năm rất đơn giản:
hãy bán phở. Bán phở sẽ có tiền để mua cổ phiếu bằng phương pháp mua VN-Index.
Dĩ nhiên bà Năm hiểu đứng bán phở thì không làm cổ phiếu tăng giá. Cũng như bà
hiểu rằng đứng chen chúc nhìn bảng giá điện tử cũng không làm cổ phiếu tăng giá
được đấy thôi.
Trước lúc chia tay thì bà Năm nói với tôi rằng
như bà đây còn kiếm tiền nhờ chơi cổ phiếu được, nên bà muốn tôi hãy truyền đạt
lại kinh nghiệm của bà cho những người khác, nhất là những người kiếm được tiền
nhưng chưa biết sử dụng đồng tiền của mình một cách khôn ngoan.
Kiếm 100 triệu đồng/giờ nhờ cổ phiếu
Tôi vẫn còn nhớ mấy người quen của tôi trầm trồ,
xuýt xoa (và dĩ nhiên sau đó là than thở về thân phận của mình) khi đọc bài báo
viết về người có mức lương 6 ngàn đô la/tháng. Cứ cho người đó làm một tháng
160 giờ (4 tuần x 40 giờ). Vậy mỗi giờ người đó kiếm được khoảng 37 đô la (khoảng
600 ngàn đồng).
Với cách đầu tư của tôi thì từ 100 triệu, sau sáu
năm tôi được 700 triệu, có nghĩa là kiếm được 600 triệu trong 6 năm, tức là 100
triệu trong 1 năm. Mỗi năm tôi chỉ việc gom tiền 12 triệu đồng đi viết lệnh mua
cổ phiếu, thời gian đó chỉ mất khoảng 1 giờ đồng hồ. Vậy tốc độ kiếm tiền của
tôi là 100 triệu/1 giờ!
Đừng mơ mộng về tốc độ 600 ngàn/1 giờ. Thay vì
vậy hãy dành thời gian suy nghĩ về tốc độ 100 triệu/1 giờ.
(Phạm Tuấn Anh sưu tầm)